Veiligheid begint thuis: zo bereid je je gezin voor op noodsituaties

Wat zeg je tegen je kinderen als plots het luchtalarm afgaat? Hoe bereid je pubers voor op een noodsituatie als ze amper hun eigen sporttas terugvinden? En hoe houd je zelf het hoofd koel als er écht iets gebeurt? Hoe je je kinderen daarbij betrekt, vertelt jeugd- en gezinswerker Ludy van Brink. Ze werkt als jeugd- en gezinswerker bij Partners in Welzijn en is communicatiemedewerker bij het online platform opgroeienin046.nl.

Wat is weerbaarheid?

Volgens Ludy draait weerbaarheid om het leren omgaan met teleurstellingen. “Het leven loopt niet vlekkeloos en dat hoeft ook niet,” zegt ze. “Juist door te vallen en op te staan, leert een kind. Sommige ouders willen hun kinderen tegen alles beschermen. Maar een kind moet juist leren omgaan met lastige situaties. Het mag best een keer pijn doen, fysiek of emotioneel. Natuurlijk binnen veilige grenzen, maar wel met ruimte om zelf te ervaren.”

Bikkeltrainingen: Leren in de praktijk

De vraag naar weerbaarheid is groot. Bij Partners in Welzijn organiseren ze regelmatig ‘bikkeltrainingen’ en die zitten altijd vol. Kinderen leren er hun grenzen aanvoelen, voor zichzelf opkomen en op een fijne manier ‘nee’ zeggen.
“Het is een thema dat leeft,” vertelt Ludy. “Sommige kinderen hebben het echt nodig. Maar vaak zijn het ook ouders die willen dat hun kind weerbaarder wordt. Soms te vroeg. Dan melden ouders hun kleuters al aan voor sociale vaardigheidstrainingen. Terwijl ik denk: laat ze eerst eens landen op school, even wennen. Niet alles wat moeilijk is, is meteen een probleem. Het hoort ook gewoon bij opgroeien.”

Praten over noodsituaties

Wanneer en hoe praat je dan met je kinderen over noodsituaties? “Een goed moment is bijvoorbeeld het luchtalarm op de eerste maandag van de maand,” zegt Ludy. “Vraag dan eens: weet je eigenlijk wat dat geluid betekent?”
Ze raadt aan om het gesprek klein te houden. “Begin simpel: toets hun kennis, stel vragen, leg uit waarom het getest wordt. Zo laat je zien: in Nederland vinden we veiligheid belangrijk. Dat werkt geruststellend.”

Tip: bekijk de meterkastkaart.

Houd het luchtig en voel mee

Bij jonge kinderen komt het aan op je houding als ouder. “Kinderen stemmen zich af op jou. Ben jij rustig? Dan voelen kinderen zich veilig,” legt Ludy uit. “Ga dus niet zomaar dingen uitleggen. Wacht af of je kind een vraag stelt en beantwoord alleen wat gevraagd wordt. Fantasie en werkelijkheid lopen op die leeftijd nog flink door elkaar.”

Tip: gebruik de kinderpraatplaat.

Pubers: ‘boeit me niet’ betekent niet dat het ze koud laat

Pubers lijken soms onverschillig, maar dat is vaak schijn. “Ook zij willen zich veilig voelen,” zegt Ludy. “Betrek ze dus juist. Laat ze meedenken over wat er nodig is in een noodsituatie. Geef ze verantwoordelijkheid. Maak er geen dramatisch moment van, maar een leuk project: wat hebben we nodig als er even geen stroom of wifi is?”
En als je puber tóch die flesjes water uit het noodpakket meeneemt naar de voetbaltraining? “Grijp dat aan als gespreksmoment. Maak een grapje en leg uit waarom dat water daar staat. Humor helpt vaak beter dan een preek.”

Samen een noodpakket maken

Een noodpakket bestaat uit de basisbehoeften: drinkwater en voedsel voor minstens 72 uur. Maar ook dingen waarmee je contact houdt met de buitenwereld. Zoals een noodradio. “Laat je kind meedenken: wat als je telefoon leeg is en je niet kunt opladen? Wat als er geen internetverbinding meer is? Vergelijk het bijvoorbeeld met kamperen. Dan wordt het leuker. En controleer samen eens in de zoveel tijd of alles er nog is. En: is de houdbaarheidsdatum nog goed?”

Tip: vul het binnenblijfplan in.

Bang zijn, mag

Sommige kinderen zijn gevoeliger, hebben al iets meegemaakt of vangen van alles op uit het nieuws. Wat dan? “Zeg niet zomaar ‘je hoeft niet bang te zijn’. Laat het gevoel er zijn, luister en stel vragen. Teken samen wat er in dat hoofdje omgaat. Alleen dat kan al rust geven.”
En laat als ouder zien dat je vertrouwen hebt. Ludy licht toe: “Je kunt niet beloven dat alles goed gaat. Maar je kunt wel zeggen: ik ben voorbereid. We doen dit samen. En kijk eens hoeveel mensen er zijn die goed werk doen, die helpen in crisissituaties. Die kant van het verhaal mag je ook vertellen.”

Kleine rituelen, groot effect

Volgens Ludy hoeft het onderwerp niet elke week op tafel te komen, maar je kunt het wel af en toe inbrengen. “Bijvoorbeeld bij een Test NL-Alert of als er iets gebeurt in het nieuws. Zoals de stroomstoring in Spanje. Maak het gesprek niet te zwaar. Vraag gewoon: wat zou jij doen als…?”

Je kunt beginnen met kleine rituelen in het dagelijks leven:

• Samen het noodpakket controleren of aanvullen (bijvoorbeeld elk seizoen)
• Tijdens het avondeten of voor het slapengaan: een incheckmomentje met elkaar
• Boekjes met vragen, zoals ‘wat was het gekste van vandaag?’ of ‘waar maak je je zorgen over?’

Technologie: een kwestie van balans

“GPS-horloges of telefoons kunnen geruststelling bieden, vooral bij jonge kinderen,” vertelt Ludy. “Maar gebruik het niet alleen om te controleren. Als ouder geef je de kaders. Binnen die kaders mag het kind zelf dingen doen. Maak duidelijke afspraken. Leer je kind omgaan met verantwoordelijkheid. Dat geeft vertrouwen, aan beide kanten.”

Mediawijsheid: help je kind filteren

Kinderen komen steeds vaker in aanraking met nepnieuws en schokkende beelden. “Op scholen is daar veel aandacht voor, maar ouders spelen ook een belangrijke rol,” zegt Ludy. “Vraag waar iets vandaan komt. Is het echt? Van wie komt het? En leg uit dat niet alles wat je ziet klopt. Kritisch leren kijken en filteren is belangrijk.”

Tip: lees ook het artikel op de pagina Opgroeien in 046.

Meer weten of hulp nodig?

Heb je vragen over opvoeden, omgaan met angst of weerbaarheid?

• Kijk op opgroeienin046.nl voor blogs, tips en webinars
• Bel met Partners in Welzijn via 046 457 57 00
• Of meld je bij de maatschappelijk werker op school

Voorbereiden versterkt vertrouwen

“De beste voorbereiding is ervoor zorgen dat een kind dat zich veilig voelt,” besluit Ludy. “Voorbereiden versterkt het vertrouwen op het eigen kunnen. Je weet nooit hoe je reageert in een noodsituatie. Sommige mensen blijven kalm, anderen bevriezen. Maar als jij voorbereid bent, straal je rust uit – en dát is wat je kind ziet.”

Direct aan de slag?

Vraag gratis de kinderpraatplaat, het binnenblijfplan en de meterkastkaart op. En bespreek ze samen thuis aan de keukentafel!